
دکتر طیار آلتی قولاچ یکی از محقّقینی است که در زمینه رسمالخط قرآن تحقیقات ارزشمندی را انجام داده است و از جمله آثار چاپ شدهی ایشان میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
مصحف منسوب به امیرالمؤمنین؛
مصحف منسوب به عثمان؛
مصحف قاهره؛ که همگی از مصاحف منسوب به قرن اوّل میباشد.
ایشان حدود 8 سال وزیر دیانت ترکیه بود و در آن زمان برای اینکه کارهای دینی در ترکیه جنبه دولتی پیدا نکند، وقفی را به نام وقف دیانت تأسیس کرد. ضمناً ایشان هماکنون رییس مرکز ایسام (مرکز تحقیقات علوم اسلامی ترکیه) و همچنین رییس هیئت امنای دانشگاه 29 مایس زیر نظر وقف دیانت ترکیه است.
این دیدار با هماهنگی کنسولگری ایران در ترکیه در ساعت 15 روز دوشنبه 29 آبان ماه در دفتر آقای قولاچ که در قسمت استانبول آسیایی بود برگزار شد.
دکتر قولاچ در ابتدای این جلسه از سفری که هفته گذشته برای دیدن مصحفی که به نظر میرسد نسبت به مصحف صنعاء و توپقاپی از قدمت بیشتری برخوردار است خبر داد. سپس استاد سیف به معرّفی حاضرین پرداخت و همچنین دکتر مستفید به اختصار فعالیتهای تحقیقاتی مرکز را در زمینه رسم و ضبط بیان کرد.
پس از توضیحاتی که توسط استاد سیف در خصوص اسالیب ضبط، خصوصاً حذف حرکات کمکی و سکون و شیوهی مرکز ارائه شد دکتر قولاچ حذف این حرکات را باعث اشتباه مردم ترکیه دانست و بیان کرد "البته هر کس به هر شیوهای آموزش ببیند با همان شیوه راحتتر قرآن را میخواند و در حقیقت بستگی به نوع آموزش دارد؛ من اعتراضی نسبت به این شیوه ندارم، بلکه معتقدم این شیوه ده برابر بهتر از آن چیزی است که برادران سعودی ما انجام دادهاند؛ چرا که برای عموم مردم علایم تجویدی ضرورتی ندارد بلکه برای قاریان ضروری است."
دکتر قولاچ مطالب خود را اینگونه ادامه داد:
امّا سؤالی اینجا مطرح است و آن اینکه، نظر شما در مورد رسم المحصف چیست؟ آیا رسمی که در مصاحف عثمانی به کار گرفته میشد، امروزه برای ما معلوم است؟ خیر، ما آن را نمیدانیم. ما چهار مصحف را کار کردیم و به نظر من این چهار مصحف قدیمیتر از آن مصاحفی هستند که دانی و ابوداود از آنها روایت کردهاند؛ یعنی بر خلاف آنچه آنها روایت کردهاند، در این مصاحف کلمات به گونهای دیگر دیده میشود. شما هم در ایران املائی را مشخص کردید و در واقع بهترین را به مردمتان ارائه کردهاید، البته من از نظر فقهی نمیخواهم بگویم که این کار جایز است یا نه، به نظر بنده وقتی میگوئیم رسم المصحف، یعنی میخواهیم به آن نگارش واقعی کلمات برسیم و به آن نزدیک شویم؛ ولی فکر میکنم که ما با این کار تقریباً 50% به آن رسم نزدیک میشویم چرا که مصاحف مورد نظر دانی و ابوداود را ما ندیدهایم و فقط گزارشاتی از آنها به ما رسیده است. البته من هیچ اعتراضی ندارم که گزارشات آنها منبع ما در رسم کلمات باشد. به نظر بنده رسم یک امانت در دست ماست لذا ما باید تلاش کنیم که به آن رسم واقعی دست پیدا کنیم. چگونه این امر میسّر خواهد بود. سعودیها با توجّه به امکاناتی که دارند، دهها تن از علما را جمع کردهاند و گفتهاند که ما این املا را مشخص کردهایم ولی از نظر بنده هیچ است، آنها عیناً همان مطالب (مصحف امیری) را در انتهای مصاحفشان تکرار کردهاند، واقعاً چه کار باید کرد؟ پیشنهاد من اینست که همه کشورها مانند ایران، مصر، ترکیه و... قراء و متخصصین این کشورها یک کار چند ماهه و مشترکی را انجام دهند و این املاء را ببینند و تصمیم بگیرند. ایران کار خوبی انجام داده امّا ضمنعذرخواهی باید بگویم روش کار اشتباه است و این محکوم به ماندن در ایران است و نمیتواند به جاهای دیگر راه پیدا کند. ما یک امت واحد هستیم و باید در املای قرآن اتفاق نظر داشته باشیم. وجود اختلاف در ضبط مهم نیست امّا رسم باید اتفاقی باشد. به عنوان مثال کلمه «البنات» در مصاحف صنعاء و توپقاپی و ... به اثبات الف است اما در مصحف مدینه و مصر به حذف الف نوشته و در این خصوص مثال فراوان است. من از مصاحفی که در یمن است و به خط حجازی نوشته شده منابع بسیاری در اختیار دارم که هر کدام نیاز به بررسی دارد، همچنین منابعی را از مصر آوردهام که هنوز آنها را دستهبندی نکردهام. در حین بررسی مصحف صنعاء شش مصحف دیگر را هم در نظر گرفتیم ازجمله مصحف تاشکند.
در ادامه جلسه، درباره مصحف قدیمی منسوب به امیرالمؤمنین که در موزه آستان قدرس نگهداری میشود، اطلاعاتی به دکتر قولاچ ارائه شد.
دکتر قولاچ گفت: "وزیر دیانت ترکیه نیز به من گفتهاند که به مشهد بروم و این مصحف را بررسی کنم و حتی با رایزن فرهنگی ایران نیز صحبت کردم اما هنوز به نتیجه نرسیده، با این حال، من فقط به مشهد فکر میکنم و ممکن است مصاحفی در آنجا به قلم صحابه وجود داشته باشد، این کار ممکن است با همکاری شما انجام شود. من به دنبال خط حجازی هستم و خط حجازی قبل از خط کوفی است. لازم به ذکر است که مستشرقین ده برابر ما کار میکنند، البته برای این که قرآن را به سایه ببرند. دو نمونه از آنها را در کتاب خودم آوردم. در خصوص مصحف تاشکند باید بگویم که در دوره وزارتم سفری به آنجا داشتم کپی آن مصحف را به من دادند که تا سالها فکر میکردم این مصحف، همهی قرآن را دربردارد اما بعداً که بررسی کردم دیدم کمتر از دو سوم قرآن را دارد. بعداً آن را به کتابخانه سلیمانیه اهدا کردم. در سال 2008 هم برای دیدن آن دوباره به تاشکند سفر کردم و میخواستم میکروفیلم آن را بگیرم که به من ندادند و فقط توانستم از فاصله دو متری آن را نگاه کنم و دوباره برگشتم. آنجا با یک نفر آشنا شدیم به نام حبیبالله، آن شخص دو تا کپی از مصحف تاشکند گرفته بود. این مصحف 353 ورق است که 15 ورق آن به سرقت رفته و الآن فقط 338 ورق آن موجود است. از این 15 ورق، 7 ورق آن در موزه لندن به فروش رفته به قیمت 5/2 میلیون دلار. این مصحف را روسها بعد از فروپاشی روسیه به سنپترزبورگ برده بودند و در سال 1905 در پنجاه نسخه چاپ شده بود و در هر صفحه 12 سطر دارد که 6 سطر از پایین صفحه به خاطر رطوبت از بین رفته است. یکی از مستشرقین میخواست آن را ترمیم کند امّا متأسّفانه خرابتر کرده، متأسّفانه از اصل این نسخه چیزی باقی نمانده. وقتی لنین رأس کار بود، مسلمانان این مصحف را دوباره مطالبه میکنند و لنین قبول میکند که این مصحف را به مسلمانان بازگرداند و اول آن را به نزد مسلمانان اوفاتو میفرستد، و سپس تحت نظر محافظین از روسیه به تاشکند فرستاده میشود و در تمام طول مسیر مسلمانان مراسمی برپا میکردند برای دیدن این مصحف و با اشک چشم، این مصحف را همراهی کردند. امّا متأسفانه برادران ازبک به خوبی از آن محافظت نمیکنند. من به آنها گفتم که حاضرم همه هزینهها، برای تهیه میکروفیلم آن را بدهم. البته من به یقین میتوانم بگویم هیچیک از این مصاحف جزء 6 مصحف عثمانی نیست، من مقیاسهایی برای این مطلب دارم، مثلاً وقتی مصحف قاهره را دیدم طی دو روز مشخص کردم که این یکی از مصحفهایی است که از روی مصحف عثمان، در مدینه کپی شده است. همچنین مصحف پاریس را هم که دیدم متوجّه شدم که از مصحف شام کپی شده است. در مواردی اشتباهاتی در این مصاحف دیده میشد؛ مثلاً در نسخه توپقاپی انتهای یک صفحه به کلمه «کلوا» ختم شده و ابتدای صفحه بعد دوباره این کلمه تکرار شده و این امر اشتباه کاتب بوده است. همچنین در عبارت «ربنا آتنا........» کاتب کلمه «آتنا» را جا انداخته."
در ادامهی جلسه ایشان نمونهای از مصحف توپقاپی و همچنین مصاحف کهنی که در موزههای لندن و پاریس وجود دارد را به حاضرین نشان دادند. همچنینربنا بر درخواست محققین مرکز، میکروفیلم 4 مصحف کهن شامل مصحف توپقاپی، مشهدالحسینی مصر، صنعاء و... را بر روی CD به مرکز اهدا کردند.