بسم الله الرحمن الرحیم

روایت آیه ­ها در سپهر کربلا

کاربردی سازی آیات قرآن در موقعیت­ های مختلف توسط سید الشهداء در واقعه کربلاء بیانگر راکد نبودن مفاهیم قرآنی است. در واقع با درک صحیح از قرآن می­ توان آن را در مختصات مشابه استفاده کرد و در مواجهه با پیچیدگی­ ها و مشکلات فردی، خانوادگی، اجتماعی و حتی بین الملل از قرآن به عنوان نقشه راه و چراغ هدایت بهره­وری نمود و راهبرد عملیاتی طراحی کرد.

از اینرو متناسب با ایام منسوب به شهدای دشت کربلاء به برخی از استنادات قرآنی سیدالشهداء در وقایع مختلف اشاره گردیده و ارتباط شأن نزول و جاری سازی آن توسط امام شیعیان، حتی المقدور بیان خواهد شد.  

در ادامه به آیاتی که سیدالشهداء هنگام شنیدن خبر شهادت مسلم بن عقیل تلاوت نمود، آیه‌ای که امام حسین (ع) در پاسخ به کسانی که او را از «ورود به کوفه» نهی می‌کردند و آیه‌ای که «امام حسین علیه السلام» در مواجهه با «حُربن یزید ریاحی» تلاوت کرد؛ بصورت تفصیلی اشاره خواهد شد:

1- اِنّا لِلّٰهِ وَ اِنّ‍ــآ اِلَیهِ رٰجِعونَ (156بقره) آیه‌ای است  که سیدالشهداء هنگام شنیدن خبر شهادت مسلم بن عقیل تلاوت نموده‌اند.

امام حسین علیه السلام در مواردی همچون: شنیدن خبر شهادت مسلم بن عقیل و هانی بن عروة، زمانی که مروان بن حکم به حضرت توصیه نمود تا با یزید بیعت کند، هنگام بیدار شدن از خواب و موقع کوچ از قصر بنی مقاتل و چندین مرتبه دیگر در طی مسیر کربلاء و... این آیه شریفه را تلاوت نمودند.

حضرت علی علیه‌السلام در این خصوص می­فرمایند: «اینکه ما می‌گوییم" اِنّا لِلّٰهِ " اعتراف به این است که خداوند فرمانروای حقیقی است و ما مملوک او هستیم و اینکه می‌گوییم " اِنّ‍ــآ اِلَیهِ رٰجِعونَ" اقرار به این است که ما می‌میریم.»

همچنین علامه طباطبایی(ره) در توضیح آیه شریفه می‌فرماید: «انسان تا زمانی که در این دنیا زندگی می‌کند، ضرورت زندگى اجتماعى ناگزیرش کرده ملکى اعتبارى براى خود درست کند و خدا هم این اعتبار را معتبر شمرده و این نیز باعث شده که رفته رفته امر بر او مشتبه گردد و خود را مالک واقعى ملکش بپندارد لذا خداى سبحان در آیه: لِمَنِ المُلکُ الیَومَ لِلّٰهِ الواحِدِ القَهّارِ (16/غافر)  مى‌فرماید: بزودى اعتبار نامبرده لغو خواهد شد و اشیاء به حال قبل از اذن خدا برمی­گردند. اگر به حقیقت معنای "اِنّا لِلّٰهِ وَ اِنّ‍ــآ اِلَیهِ رٰجِعونَ" ایمان داشت اینجاست که بهترین صبر تحقق پیدا می‌کند[1].»

2-لَن یُصیبَنآ اِلّا ما کَتَبَ اللهُ لَنا(51/توبه)  به معنای (تنها آنچه خدا بر ما مقرر کرده، به ما خواهد رسید)  آیه‌ای است  که امام حسین علیه السلام در پاسخ به کسانی که او را از «ورود به کوفه» نهی می‌کردند خواند.

گفتنی است عبد الله بن مطیع به امام حسین علیه السلام عرض کرد: من رأی و نظری دارم که دلم می‌خواهد برای شما بازگو کنم. امام فرمود: نظر تو چیست؟. گفت: «به کوفه نزدیک نشو.  زیرا کوفه شهری شوم است. در کوفه پدرت کشته شد و برادرت تنها رها گردید. به خدا قسم اگر کشته شوید خاندان شما نیز هلاک می‌شوند.» حضرت در پاسخ فرمود: «کوفیان مرا دعوت نموده‌اند و بیش از یک بارشتر، نامه از مردم عراق برای من آمده است. سپس این آیه را تلاوت نمود: "لَن یُصیبَنآ اِلّا ما کَتَبَ اللهُ لَنا".»

همچنین پس از إسارت خاندان امام حسین علیه السلام، ابن زیاد به حضرت زینب سلام الله علیها  گفت: «رفتار خدا با برادرت را چگونه دیدی؟» آن بانو در پاسخ فرمود: «آنها گروهی بودند که خداوند کشته شدن را برای ایشان مقدر کرده بود و آنها به سمت قتلگاهشان شتافتند.»

علامه طبرسی از مفسران مشهور شیعه در تفسیر آیه شریفه می‌نویسد: «این آیه برای توکل کردن بر خدا و راضی بودن به مقدرات الهی برای افراد با ایمان نازل شده است.» علامه طباطبایی(ره) در تفسیر این آیه شریفه می‌فرماید: « وقتی ما می‌دانیم خداوند برای هرکس سرنوشتی معین نموده است. چرا در راه زنده کردن دستورات خدا جهاد و سعی و تلاش نکنیم[2].»

3- فَمَن نَکَثَ فَاِنَّما یَنکُثُ عَلیٰ نَفسِه(فتح/10) به معنای ( هر کس پیمان شکند جز این نیست که به زیان خود مى‌شکند) آیه‌ای است  که «امام حسین علیه السلام» در مواجهه با «حُربن یزید ریاحی» تلاوت فرمود.

امام حسین علیه السلام در نزدیکی کربلا با حر بن یزید ریاحی ملاقات نموده و در جمع سپاهیان حُر سخنرانی کرد. ایشان ضمن فراخواندن آن‌‌ها به وفاداری به پیمان و اشاره به نامه‌های کوفیان این آیه شریفه را تلاوت نموده و فرمودند:«هرکس پیمان شکنی کند تنها به زیان خود پیمان شکسته است».

شان نزول آیه شریفه خواندنی است:

«این آیه در سال ششم هجری نازل شد. پیامبر در آن سال به قصد عمره و بدون همراه بردن سلاح جنگی به همراه هزار و چهارصدنفر وارد منطقه‌ای به نام حدیبیه شد. عثمان بن عفان از طرف پیامبر به مکه رفت تا کافران قریش را از نیت این سفر آگاه کند. ولی مشرکان عثمان را بازداشت کردند و همین سبب شد که میان مسلمانان خبر قتل او شایع گردد. از اینرو پیامبر فرمود: «ما از اینجا حرکت نمی‌کنیم تا با این قوم پیکار کنیم» و برای تاکید از مسلمانان خواست که با او بیعت کنند. این بیعت معروف به «بیعت رضوان» است.»

استناد امام حسین (ع) به این آیه می رساند راهی که وی در رویارویی با بنی امیه برگزیده بود، همان راهی است که پیامبر اکرم (ص) در رویارویی با مشرکان برگزیده بود و همان طور که بیعت با پیامبر اکرم (ص) بیعت باخداست، بیعت با امام حسین (ع) نیز بیعت با خداست[3].

#آیه­­­_های_کربلا